Öğrencilerin en çok araştırma yaptığı konulardan biri olan Zarflar, türü ve özellikleriyle merak ediliyor. Peki, Zarf nedir? Zarf (Belirteçler) türleri ve özellikleri nelerdir? İşte, detaylar…
ZARF (BELİRTEÇ)NEDİR?
Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ve kendi türünden kelimeleri çeşitli yönlerden belirten kelimelere zarf denir.
Örnek:
Bir grup çocuk koşarak çıktı. (Durum bakımından belirtmiştir.)
Dün annem ve kardeşim sinemaya gitmiş. (Zaman bakımından belirtmiştir.)
Lütfen içeri girin! (Yer-yön bakımından belirtmiştir.)
Sınavda çok zor sorular vardı. (Miktar bakımından belirtmiştir.)
Neden gelemiyorsun? (Soru yoluyla belirtmiştir.)
Zarflar; durum (hâl), zaman, yer-yön, azlık-çokluk (miktar) ve soru zarfları diye gruplandırılır.
Durum (hâl) zarfları: Fiilleri ve fiilimsileri durum yönünden belirten kelimelerdir. Fiillere ve fiilimsilere sorulan “Nasıl?” sorusunun cevabıdır. “Küçük çocuk, gülerek yaklaştı.” cümlesinde “gülerek” kelimesi, “yaklaşma” eyleminin nasıl yapıldığını belirttiğinden durum zarfıdır.
Zaman zarfları: Fiilleri ve fiilimsileri zaman yönünden belirten kelimelerdir. Fiillere ve fiilimsilere sorulan “Ne zaman?” sorusunun cevabıdır. “Ablam, yarın İstanbul’dan dönüyor.” cümlesinde “yarın” kelimesi “dönmek” eyleminin “ne zaman” yapıldığını belirttiğinden zaman zarfıdır.
Cümlede zaman anlamı taşıyan her kelime, zarf görevinde olmayabilir. Kelime,”Ne zaman?” sorusuna cevap veriyorsa zarftır, vermiyorsa zarf değildir. “Akşam, maça gidiyoruz.” cümlesinde “akşam” kelimesi “gitmek” eyleminin “ne zaman” yapıldığını belirttiğinden, zaman zarfıdır. “Akşam, onun şiirlerinin genel temasıdır.” cümlesinde “akşam” kelimesi isim olarak kullanılmıştır.
Yer-yön zarfları: Fiilleri ve fiilimsileri yer-yön ilgisiyle tamamlayan kelimelerdir. Fiillere ve fiilimsilere sorulan ve ek almadan “Nereye?” sorusunun cevabı olan “aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri, öte, beri” kelimelerdir.
“Çocuklar aşağı indi.” cümlesinde “aşağı” kelimesi “inmek” eyleminin “hangi yöne doğru” yapıldığını belirttiğinden yer-yön zarfıdır. Yer-yön zarfları, adları belirttiğinde sıfat olur; ek aldığında zarf görevinden çıkar.
“Tüpçü, yukarı çıktı.” cümlesinde “yukarı” kelimesi “çıkmak” eyleminin “hangi yöne doğru” yapıldığını belirttiğinden yer-yön zarfıdır. “Tüpçü, yukarıya çıktı.” cümlesinde “yukarı” kelimesi ek (y-a) aldığından isim olarak kullanılmıştır. “Tüpçü,yukarı kata mçıktı.” cümlesinde “yukarı” kelimesi “kat” ismini belirttiği için sıfat olarak kullanılmıştır.
Azlık-çokluk (miktar) zarfı: Fiilleri ve fiilimsileri, sıfatları, adlaşmış sıfatları ve zarfları miktar yönüyle belirten kelimelerdir. Azlık-çokluk zarflarını bulmak için ilgili kelimeye “Ne kadar?” sorusu sorulur. “Az, çok, fazla, pek, azıcık, biraz, oldukça, daha, en…” sıkça kullanılan miktar zarflarıdır.
“Bu çocuk beni çok yoruyor.” cümlesinde “çok” kelimesi “yormak” eyleminin ne kadar yapıldığını belirttiğinden azlık-çokluk zarfıdır. “En” ve “daha” kelimeleri; sıfatı, adlaşmış sıfatı ve zarfı üstünlük yönüyle belirtir. Bu durumlarda bu kelimeler üstünlük zarfı olarak adlandırılır.
“Bamya, en lezzetli yemeklerden biridir.” cümlesinde “en” kelimesi “lezzetli” sıfatını üstünlük yönüyle belirtmiştir.
“Ben senden daha çalışkanını gördüm.” cümlesinde “daha” kelimesi “çalışkanını” adlaşmış sıfatını üstünlük yönüyle belirtmiştir.
“Ben hepinizden daha çok uğraştım.” cümlesinde “daha” kelimesi “çok” zarfını üstünlük yönüyle belirtmiştir.
Soru zarfı: Fiilleri soru yoluyla belirten kelimelerdir. “Çanakkale’ye nasıl gidebiliriz?” cümlesinde “nasıl” kelimesi “gitmek” eyleminin “nasıl” yapıldığını soru yoluyla
belirttiğinden, soru zarfıdır. “Ne” kelimesi cümle içinde değişik görevler kazanabilir.
“Yemek için ne aldın?” cümlesinde soru zamiri, “Ankara’ya ne gün gideceksin?” cümlesinde soru sıfatı, “Burada ne yapıyorsun?” cümlesinde soru zarfı olarak kullanılmıştır.